احیای تالاب جازموریان عزم ملی می طلبد

  تالاب جازموریان از جمله مناطق مهم در رونق حیات و اقتصاد و کشاورزی شرق کشور محسوب می شود که سالها است دست تقدیر روزگار و کم توجهی به آن، جز زمین خشک و لم یزرع چیزی از آن باقی نمانده است. تالاب جازموریان، حوضه ای آبریز و دریاچه ای به همین نام در جنوب شرقی ایران در جنوب کرمان است که دشتهای حاصلخیز قلعه گنج و رودبار جنوب در استان کرمان و دشتهای ایرانشهر، بمپور، سردگان، دلگان،

سرتختی و اسپکه در استان سیستان و بلوچستان را شامل می شود.

در اصطلاح محلی پوشش گیاهی این منطقه را را جاز می نامند و کثرت آن را موریان می گویند که به همین سبب، این ناحیه به جازموریان معروف شده است.

روزگاری طراوت جاری آب بر پهنه هلیل رود و رودبَمپور و چشمه عروس با امواج تپنده خود، حیات را به مرمان بادیه نشین و طبیعت وحش این تالاب بخشیده بود.

آری روزگاری که دغدغه آب به ذهن بشر تلنگر نمی زد، هلیل رود استوار از کوه های کرمان سرچشمه می گرفت و پس از آبیاری دشت جیرفت خود را شتابان به تلاب جازموریان میرساند.

کمی آنطرف تر نیز رود بلند بمپور از مشرق بلوچستان به سوی مشرق باتلاق جازموریان سینه جاری می کرد تا با تلفیقی از چشمه عروس که افاده کنان از کوه لاله زار کرمان راهی وصال یار می شد، پس از آبیاری مزرعه های رابر در استان کرمان تابلوی زیبای جازموریان را بر پهنه گیتی به تصویر می کشیدند.

اما امروز پس از سالها بی مهری انسان و دست تقدیر روزگار این تالاب بکر و زیبا، چهره درهم کشیده و همچون پیری چروک رخسار، تشنه لب بر خاکی تفدیده منتظر جرعه آبی از سر تدبیر انسان است.

به همین منظور خبرنگار ایرنا خود را راهی دیار یار تشنه لبان کویر، ˈتالاب جازمویانˈ کرد و در گوشه های عزلت این کویر برهنه با چند تن از یاران غار تالاب به سخن نشست.

یکی از ساکنان حاشیه جازموریان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: در گذشته آنقدر پوشش گیاهی در جازموریان زیاد بود که تردد به کندی در آن صورت می گرفت.

عزیز بامری افزود: به علت خشک شدن جازموریان و نبود گیاه و علوفه، بیشتر مردم این منطقه قادر به تامین علوفه دام خود نیستند و دام های خود را یکی پس از دیگری می فروشند.

محمد نارویی یکی دیگر از ساکنان جازموریان گفت: امروز با وزش کوچکترین بادی، شن های روان و گردهای نمک به سمت روستا می آید که اگر این روند ادامه داشته باشد در چند سال آینده دیگر خبری از زمین های حاصلخیز این منطقه به گوش نمی رسد.

وی اضافه کرد: ما مردم مناطق محروم جازموریان که امرار و معاشمان و اقتصاد خانواده به حیات جازموریان بستگی دارد درخواست داریم تا مسوولان برای احیای دوباره این تالاب اقدام کنند.

البته این درد دل اغلب مردم انگشت شماری است که زندگی و همه حیات خود را در این سرزمین تشنه سپری کردند.

برهمین اساس موضوع را از منظر برخی مسوولان نیز مورد بررسی قرار دادیم و در همین رابطه نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد در مجلس شورای اسلامی معتقد است که نجات تالاب جازموریان نیاز به عزم ملی دارد زیرا بی تدبیری مسوولان ذیربط موجب خشکیدن این تالاب شده است.

ˈفرج الله عارفیˈ افزود: همانگونه که دولت با عظم جدی خود برای نجات دریاچه ارومیه وارد میدان شد نیاز است تا برای سایر تالابها و دریاچه هایی که خشکیده در معرض خشکیدن هستند همانند دریاچه هامون و تالاب جازموریان وارد عرصه شود.

وی گفت: سدهای متعددی همچون ˈجیرفت، رابر و بافتˈ در سرشاخه های تامین آب تالاب جازموریان ساخته شد که باعث نرسیدن آب به تالاب و خشکیدن آن گردیده است.

این نماینده مجلس افزود: گرچه جنوب کرمان یکی از مناطق پر باران استان بود اما تداوم چندین ساله خشکسالی کاهش شدید نزولات جوی را در این خطه در پی داشته است.

عارفی گفت: برای نجات جازموریان باید نخست جلو سدسازی در بالا دست تالاب گرفته و از ساخت سدهای جدید ممانعت شود.

وی ادامه داد: سدهایی هم که هم اینک مورد بهره برداری قرار گرفته اند نیز باید حق آبه زیست محیطی تالاب جازموریان را بدهند.

نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد در مجلس شورای اسلامی گفت: در صورت جاری نشدن مجدد آب در رودخانه های هلیل رود در کرمان و بمپور در سیستان و بلوچستان در آینده از نظر اقلیم این منطقه جنگلی به کویر تبدیل خواهد شد چنانکه هم اکنون نیز بخش عمده ای از این تالاب به کویر تبدیل شده است.

وی افزود: امسال مجمع نمایندگان استان کرمان در همین رابطه دو مصوبه داشت که شامل طرح انتقال آب از خلیج فارس به شهرستان سیرجان و انتقال آب از دریای عمان به فلات مرکزی بود. با اجرای آنها بخش عمده آب به جازموریان انتقال داده می شود.

عارفی گفت: انتقال آب از دریای عمان، جلوگیری از سدسازی جدید و آزادسازی حق آبه زیست محیطی نقش موثری در احیای تالاب جازموریان دارد.

وی ادامه داد: با توجه به خشکیدن تالاب جازموریان و شوره زار شدن آن، منطقه جنوب استان کرمان در معرض تهدید بادهای نمکی قرار دارد که این موضوع بسیار خطرناک است و در صورت بی توجهی به این تهدید نابودی بخش کشاورزی و دامپروری جنوب کرمان در آینده دور از انتظار نیست.

این نماینده مجلس گفت: جازموریان جنوب شرق کشور را از نظر اکوسیستم تامین می کند لذا نیاز است با کمی تلاش حیات دوباره به این تالاب بازگردد.

وی افزود: اقتصاد بسیاری از مردم به همین تالاب وابسته است.

****

فرماندار روبار جنوب کرمان نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: جازموریان از نظر جغرافیا از اهمیت خاصی برخوردار است و در نقشه کشور هم این تالاب جایگاه مشخصی دارد.

حسن مرادی افزود: سد سازی در بالا دست و استفاده بی رویه از منابع آبی و از سوی دیگر کاهش نزولات جوی دست به دست هم داده تا این تالاب که روزگاری نه چندان دور تامین کننده علوفه میلیون ها دام بوده خشک شود.

وی بیان کرد: تالاب جازموریان یک تالاب چند منظوره بود، این تالاب روزگاری محل جولان پرندگان کمیاب و مهاجر بود و از سوی دیگر هم دشت جازموریان نیز تامین کننده علوفه دام های جنوب کرمان و بخشی از استان سیستان و بلوچستان و هرمزگان بود.

مرادی خاطرنشان کرد: مساحت جازموریان در هر سه استان 520 هزار هکتار می باشد که تامین علوفه دو میلیون و 200 هزار راس دام سبک و 800 هزار راس دام سنگین و شتر که هشت ماه در این منطقه هستند به سر سبزی و زنده بودن تالاب بستگی دارد.

وی خاطرنشان کرد: از عوامل دیگری که در خشک شدن تالاب جازموریان نقش داشته احداث کمربند امنیتی به طول بیش از 70 کیلومتر و عمق شش متر و با عرض چهار متر در این دشت است.

مرادی تصریح کرد: این کانال پس از حضور اعضای کمیسون امنیت ملی و سیاست خارجه مجلس شورای اسلامی به جنوب استان کرمان تصویب و حفر شد.

وی خاطرنشان کرد: از طرفی از سال 71 که آبگیری سد جیرفت آغاز شد و حق زیست محیطی تالاب جازموریان هم رها سازی نشد و رفته رفته این تالاب رو به خشک شدن رفت تا اینکه در سال 76 به طور کامل خشک شد.

فرماندار رودبار جنوب ادامه داد: در بالا دست تالاب جازموریان و سرشاخه های تامین کننده آب این تالاب 29 طرح سد سازی اعم از سدهای بتنی، خاکی و بندهای سنگ و سیمانی ساخته شده که می توان گفت هیچ آبی به سوی تالاب رها سازی نمی شود.

وی خاطرنشان کرد: در صورت زنده شدن و احیاء تالاب جازموریان به خاطر رطوبت بالا شاهد افزایش نزولات جوی هم خواهیم بود که امید است تا مسوولان چاره ای برای این خطر بزرگ که کشاورزی و دامپروری جنوب را تهدید می کند ، بیاندیشند.

فرماندار رودبار جنوب تصریح کرد: انتقال آب از دریای عمان یکی از راه های اصلی نجات دریاچه ارومیه است که باید به صورت ویژه مورد توجه مسوولان نظام قرار گیرد.

وی گفت: طوفان های نمکی ناشی از خشک شدن دریاچه جازموریان نیز از تبعات خطرناک و تهدید جدی برای منطقه جنوب کرمان محسوب می شود.

****

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب استان کرمان نیز در این باره گفت: با شروع خشکسالی از سال 71 در استان کرمان آب این تالاب کم و کمتر شد به نحوی که در سال 76 خشک شدن این تالاب قابل مشاهده بود و هم اکنون نیز دریاچه این تالاب به صورت کامل خشک شده است.

عزیزاله افشارزاده افزود: برداشت بی رویه آب از سفره های زیر زمینی بالا دست این تالاب، کاهش نزولات جوی و سد سازی در بالا دست آن بدون در نظر گرفتن حق آبه این تالاب از عوامل خشک شدن آن می باشد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب کرمان گفت: یکی از راهکارهای ما در جازموریان بالا بردن پوشش گیاهی است که این کار در قالب کاشت نهال و ایجاد جنگل دستکاشت در دست اجرا است.

وی ادامه داد: اجرای طرح های آبخیزداری در ارتفاعات نیز باعث تقویت سفره های زیر زمینی می شود که این موضوع هم در دستور کار قرار دارد.

افشارزاده با بیان این مطلب که طرح ترسیب کردن یا همان توانمند سازی جوامع محلی باری نخستین بار توسط این اداره کل شروع شده است ادامه داد: در قالب این طرح با مشارکت مردم بومی منطقه اقدام به کاشت نهال در حاشیه مزارع آنها صورت می گیرد که این موضوع علاوه بر جلوگیری از توفان شن موجب بالا رفتن رطوبت هوا می شود.

وی تصریح کرد: طرح ترسیب کربن تنها مربوط به اداره کل منابع طبیعی نمی باشد بلکه تمام دستگاه های اجرایی از جمله بهداشت و درمان، آموزش و پروش ، جهاد کشاورزی و سایر ارگان های مربوطه برای توانمند سازی جوامع محلی باید مشارکت کنند.

افشارزاده با بیان این مطلب که در حال حاضر یک میلیارد ریال اعتبار از سوی استانداری برای اجرای طرح ترسیب کربن در جازموریان اختصاص داده شده است، گفت: با توجه به اینکه این طرح در مرحله نخست در 50 هکتار انجام می شود نیاز به 20 میلیاد ریال اعتبار دارد.

وی ادامه داد: برای اجرای این طرح باید از سازمان های بین المللی کمک گرفت زیرا این سازمان ها از جمله سازمان ملل این طرح را در برخی از کشورهای جهان اجرا کرده است و باید از تجربیات و کمک های مالی آنها استفاده کرد.

افشار زاده ادامه داد: با توجه به خشک شدن تالاب جازموریان در آینده، جنوب کرمان با مشکل زیست محیطی هم دچار خواهد شد.

معاون امور عمرانی استانداری کرمان در پاسخ به این نکته که احداث سد ها و اجرای پروژه های آب در بالا دست این تالاب بر خشک شدن آن موثر بوده است، گفت: برای احداث هر سد، مطالعات مورد نیاز در حوزه های زیر دست و بالادست صورت می گیرد و امور مورد نیاز در این حوزه، کنترل می شود.

ˈمحمدجواد کامیابˈ افزود: عامل اصلی خشک شدن تالاب جازموریان، خشکسالی است زیرا در استان کرمان، 16 سال به صورت مداوم خشکسالی بوده است و سد بالا دست این تالاب نیز بسیار کمتر از ظرفیت آن، آبگیری می شود.

به همه این اوصاف امید است مسوولان دولت تدبیر و امید با برنامه ریزی توجیهی تدبیری بیاندیشند که بتوان امید حیات را نه تنها به مردم و ساکنان حاشیه تالاب جازموریان برگردانند، بلکه بحران آب را در کشور عزیزمان ساماندهی کنند.